Bò một nắng cũng như những sản vật khác của miền cao thường tập trung về phố núi Krông Pa, một huyện cửa ngỏ miền núi tỉnh Gia Lai sát cạnh cao nguyên Sơn Hoà tỉnh Phú Yên. Và cao nguyên Sơn Hoà lại là đồng cỏ chuyên chăn nuôi bò nên món bò một nắng gặp đúng “địa lợi, nhân hoà” để phát triển và quảng bá xuống Tuy Hoà. Ban đầu hương vị bò một nắng còn đơn sơ, nhưng khi giao thoa với văn hoá ẩm thực miền xuôi nó trở nên đa vị hơn. Miếng bò mang hương vị của núi rừng trầm mặc đã trở nên đậm đà, phong phú bởi hơi hướm mặn mà khẩu vị xứ biển. Sự giao hoà miền núi và miền xuôi đó mà thành cái tên “bò một nắng hai sương”.

Để làm món bò một nắng, người ta chọn thịt đùi hoặc thịt thăn. Thịt bò được lạng theo chiều dọc sớ, lớn cỡ bàn tay dày non một phân, ướp mắm muối, tiêu, sả, bột ngọt, ớt hiểm rồi mang phơi nắng. Hôm nào trời quang, chỉ cần phơi một nắng là được; nếu nắng yếu hoặc trời mưa thì sấy bằng lò than. Sau khi phơi nắng hoặc sấy cứ một ký thịt còn khoảng 700 – 800g.

Đây là món ăn rất đặc biệt, ai chưa biết ăn khi ngửi mùi sẽ có cảm giác lạ. Nhưng khi đã biết ăn rồi thì nó trở thành món ăn không thể nào quên được. Để có một bát bún mắm cua ngon, người làm cũng hết sức kỳ công mới chế biến ra được món ăn này.

Nguyên liệu để tạo ra món bún mắm cua rất đa dạng: cua đồng, bún, thịt ba chỉ, măng, chả hoặc nem, da lợn chiên giòn, bánh phồng tôm, các loại gia vị ớt, mắm nêm, rau ăn kèm như: giá, bắp chuối, xà lách, ngổ, kinh giới, rau thơm… Cua đồng là một thành phần quan trọng, chủ đạo của món ăn này nên người bán thường lựa chọn cua rất kỹ. Theo kinh nghiệm của người dân, vào mùa mưa, cua đồng sẽ nhiều, thịt cua ngọt và chắc hơn mùa khô.

Bún mắm cua khá kén người ăn bởi mùi vị đặc trưng của nó. Không phải ai cũng có thể chịu được mùi nồng nồng của mắm nguyên chất và nước cua lên men. Bún cua có vị mặn của mắm, vị thơm các loại rau, vị nồng đặc trưng của bún mắm, vị cay của ớt, âm thanh giòn rụm của da lợn… tất cả hòa quyện nhau tạo nên món ăn rất hấp dẫn và ngon miệng.

Đây là món ăn dân dã của người dân phố núi Pleiku. Thành phần món ăn đơn giản với bún và mắm cùng một ít rau sống. Đơn giản là thế, nhưng với những người đã một lần thưởng thức món ăn này sẽ không thể quên được hương vị thơm ngon, đậm đà mà nó mang lại.

Sự pha trộn hương vị làm nên một món ăn đậm đà và ngon miệng.Mắm nêm là thành phần chính, quyết định sự ngon miệng của món ăn. Mắm nêm được làm từ cá cơm rửa sạch, ướp với muối theo một tỷ lệ nhất định, cho vào hũ đậy kín lại. Tùy theo thời tiết và nhiệt độ mà mắm có thể chín sau khoảng từ 7 đến 9 ngày. Khi đó mắm hơi sền sệt và có mùi thơm ngào ngạt mà mùi lạ đặc trưng. Khi ăn với bún, mắm được thêm vào nhiều gia vị như chanh, tỏi, ớt, đường và dứa bằm nhỏ để làm dịu vị mặn và dậy mùi thơm rất ngon.

Một bát mắm đầy đủ với rau sống xếp dưới cùng, bên trên là bún tươi, rồi đến thịt luộc, chả, nem, ít dưa leo cùng chén mắm nêm và mang ra cho thực khách. Chan mắm nêm vào tô bún và trộn đều, trộn đến đâu, mùi mắm nêm thơm nức bốc lên, kích thích vị giác của bạn, tạo cảm giác muốn ăn ngay.

Người dân Pleiku – đặc sản Gia Lai – đã thành thói quen mỗi sáng với tách cà phê đậm đặc, vừa nóng vừa thơm, vị đắng ở đầu lưỡi tan dần thành vị ngọt đắng, đó là cảm giác của người phố núi. Hoa cà phê thơm ngào ngạt sẽ níu chân du khách khi đi ngang qua những trang trại cà phê bạt ngàn ở Gia Lai.

Người Pleiku không đơn thuần coi cà phê là một thức uống mà cao hơn thế nó là một nhu cầu thưởng thức mỗi ngày. Và việc mời nhau đi uống cà phê là một nét văn hóa đặc trưng của người dân Phố núi. Bạn tôi ở thủ đô Hà Nội, lúc nào gọi điện cũng tấm tắc: Cà phê nhà các cậu ngon thật. Người ấy làm kinh doanh đi khắp Bắc-Trung-Nam, “tín đồ” cà phê và chỉ cà phê, ngày mấy cữ cũng được. Vào Pleiku lần nào bạn cũng cùng tôi đi khắp các quán trong phố thưởng thức và so sánh, để khi về va ly hành lý bao giờ cũng thêm mấy cân cà phê các loại từ Thu Hà, Phiên Phương, Dinh Điền, Thanh Thủy…

Cơm nướng ống là cách gọi ở miền núi phía Bắc và sau này người Kinh áp dụng đối với đồng bào Tây Nguyên. Món này còn được gọi là cơm lam, thường xuất hiện trong các bữa ăn ở vùng núi, đặc biệt là Kon Tum, Gia Lai.

Cách làm món cơm này khá đơn giản, chỉ cần ống nứa (hoặc vầu, lồ ô) tươi có một đầu được bít lại, sau đó cho gạo nương đã được ngâm vào. Người dân tiếp tục đổ nước, dùng lá dong hoặc lá chuối rừng nút chặt lại, đặt lên bếp lửa cháy và chờ đến khi cơm chín. Người nướng phải khéo léo để cơm không sống hoặc bị nhão.

Cơm nướng ống khi chín sẽ được xếp ra gọn gàng và thực khách nên dùng ngay khi còn ấm nóng. Bạn chỉ cần tước nứa ra thành nhiều phần, bẻ khúc cơm và chấm với muối sả lá é ớt rừng, hoặc dùng kèm với miếng thịt gà nướng sẽ càng làm tăng hương vị của món cơm. Ngoài ra, thực khách cũng có thể ăn cơm nướng ống với muối đậu phộng giã, thịt nướng các loại hoặc ăn không cũng có thể cảm được hương vị riêng của của món này.

Đến với Gia Lai đại ngàn, ngoài thắng cảnh thiên nhiên hùng vĩ, con người thân thiện chắc chắn bạn sẽ còn cảm nhận được Tây Nguyên qua những chiếc lá. Đó không chỉ là hương vị mà thiên nhiên dành tặng cho con người mà còn là hương vị của quê hương, xứ sở thông qua món đặc sản của đồng bào Gia Lai đó là lẩu lá rừng.

Mỗi loại lá đều được lựa chọn rất nghiêm ngặt, điều quan trọng nhất là chúng không có độc tố, không phản ứng lẫn nhau. Lẩu lá rừng chính là kinh nghiệm từ ngàn đời của đồng bào dân tộc bản địa được đúc kết. Mỗi loại lá đều chứa đựng trong mình những chất dinh dưỡng đặc biệt, có tác dụng tốt đối với sức khoẻ.

Cùng với các loại lá thì mắm thịt và nem thính được cuốn vào lá, vị cay cay nồng của lá tươi cộng với vị đậm của mắm thịt, vị khô của nem thính cho ta nhiều cảm giác lạ.

Trong những miếng ngon của rừng, măng chua cũng là một món ăn khoái khẩu của đồng bào dân tộc. Măng tươi giã dập với ớt rồi đem ủ trong chộ sành, khoảng hai tuần sau, măng chua đến độ vừa dùng. Miếng măng giòn tan, cả nước lẫn cái đều có vị chua, cay, đắng, ngọt. Măng chua nấu với cá trê, măng chua nấu gà khiến bạn ăn quên no…

Khoảng tháng 5 Âm lịch, mùa mưa bắt đầu cũng là lúc rừng le cho những búp măng non ngon ngọt. Măng sau khi hái về thái mỏng, phơi nắng hoặc sấy lò, làm thành món đặc sản không phải ở đâu cũng có được.

Trong tất cả các loại măng thì măng le được ưa chuộng nhất bởi đặc ruột, lại ngọt, bùi, không có vị đắng, lúc tươi thì vị mát lành, khi phơi khô lại có độ giòn dai. Và cũng chỉ có măng khô làm tại Gia Lai mới được nhiều thực khách ưa chuộng.

Thiên nhiên đã ban tặng cho Gia Lai một vùng đất màu mỡ mà bất kỳ loại cây nào nơi đây cũng xanh tốt xum xuê. Mỗi mùa hoa cà phê hay mùa hoa cúc quỳ nở sẽ thu hút đàn ong tìm đến hút mật.

Mật ong ở Gia Lai có vị ngọt thanh, màu vàng sậm, người ta thường dùng mật ong như một vị thuốc trong đông y. Màu vàng óng ánh trong suốt đặc quánh, độ kết dính cao, có mùi thơm có màu vàng nhạt trông rất trong. Dùng một que tre sạch khuấy đều lên, nếu trong mật ong có trộn lẫn các chất khác thì bạn sẽ thấy màu đục hiện lên, còn mật ong chính hiệu thì không có hiện tượng ấy.

Loại muối độc nhất vô nhị – món ngon Gia Lai, làm từ loại kiến vàng rừng vùng Ayun Pa, Krông Pa (Gia Lai) có thể khiến nhiều người lắc đầu nguầy nguậy khi nhìn. Nhưng nếu đã nếm qua hương vị hoang sơ này một lần thôi, sẽ hiểu vì sao, lên Gia Lai, nhất định mua muối kiến vàng về làm quà hoặc ăn dần.

Để làm món này, người dân phải đi tìm bắt kiến vàng, loài sống sâu trong rừng. Sau đó, đem rang sơ, rồi đem giã với ớt cay thật cay, cộng thêm vài loại lá rừng, muối hột, thế mà thành một thứ chấm thịt nướng tuyệt vời.

Vị mặn riêng của kiến cùng với axit trong bụng chúng chua chua như muối và chanh kết hợp cái cay ớt, hăng hăng của thân kiến và nhiều lá lạ, rất cuốn hút.

Cũng tại Gia Lai, du khách còn có thể tìm thử một món khác không kém phần đặc trưng, đó chính là phở khô. Món này có tên gọi khác là phở hai tô, vì khi thưởng thức, thực khách sẽ được phục vụ hai tô, gồm bánh phở và nước súp.

Bánh phở làm từ bột gạo cay, có sợi nhỏ, săn và mịn, khi trụng nóng sợi phở sẽ mềm dai. Bánh phở trụng phải vừa ăn, dai, không nát, vón cục để khách dễ thêm tương nâu, xì dầu hoặc tương ớt.

Tô phở khô nhất định không thể thiếu thịt heo bằm nhỏ, gà xé sợi và hành khô phi giòn. Còn tô nước lèo gồm nước ninh gà, thịt bò tái hoặc bò gân, bắp hay bò viên tùy khẩu vị mỗi người. Rau ăn kèm với phở khô là xà lách, húng quế, giá trụng.

Khi thưởng thức phở khô, bạn sẽ chủ động gia giảm nêm trộn theo khẩu vị. Gắp một đũa phở cho vào miệng, bạn sẽ cảm nhận được vị dai ngọt của sợi phở, thơm đậm đà của tương, giòn của giá và ngọt thanh của nước lèo.

Du khách đến Gia Lai, có thể bắt gặp cơm nướng ống ở hầu hết bữa ăn cùng người dân địa phương. Còn đối với phở khô, bạn có thể ăn ở quán trên đường Nguyễn Văn Trỗi. Giá một tô phở khoảng 25.000 đến 35.000 đồng.

7. Những địa điểm du lịch tại Gia Lai

Đỉnh Hàm Rồng Gia Lai

Tại cửa ngõ của phố núi Pleiku, núi Hàm Rồng đứng sừng sững như chào đón những ai muốn khám phá về vẻ đẹp của thành phố này. Núi được tạo nên từ hoạt động phun trào núi lửa cách đây hơn triệu năm với độ cao 1.028m và được ví như nóc nhà của Pleiku. Nếu như trước đây, Hàm Rồng là căn cứ quân sự của quân đội Mỹ thì bây giờ nó đã trở thành cơ sở của đài phát thanh, truyền hình với rừng thông ngút ngàn. Từ đây, bạn có thể thu vào tầm mắt những khu phố sầm uất, những khu vườn vườn cà phê, cao su, chè, tiêu… nhấp nhô theo những đồi dốc mô mấp để tận hưởng những cảm giác lạ lùng như mơ như thực.

Địa chỉ Đỉnh Hàm Rồng Gia Lai

Núi Hàm Rồng, Thành phố Pleiku, Gia Lai, Việt Nam

---

Đồi Thông Hà Tam Gia Lai

Đồi thông Hà Tam được nhiều người ví von là “phiên bản thu nhỏ” của rừng thông Đà Lạt. Các cây thông nơi đây đã có rất nhiều năm sinh trưởng với đường kính thân to lớn từ 1m -1,5m, tương đương với vòng cánh tay từ khoảng 5 người. Trong tương lai, nơi đây sẽ được khai thác và xây dựng thành điểm nghỉ dưỡng cao cấp để phục vụ các nhu cầu đa dạng của khách.

Địa chỉ Đồi Thông Hà Tam Gia Lai

Hà Tam, Đắk Pơ, Gia Lai, Việt Nam

---

Du lịch thành phố Pleiku Gia Lai

Khi đi Du lịch Gia Lai chắc chắn bạn sẽ phải ghé thăm Pleiku, là một trong ba thành phố lớn nhất khu vực Tây Nguyên với sân bay Pleiku nằm ngay trong thành phố khiến những năm gần đây Pleiku trở thành một điểm thu hút khách du lịch. Từ sân bay vào trung tâm thành phố khoảng 4km, các bạn có thể bắt taxi để đi vào trung tâm thành phố, rất thuận tiện. 
Địa chỉ Du lịch thành phố Pleiku Gia Lai

Pleiku, Gia Lai, Việt Nam

---

Hồ thủy điện Yaly Gia Lai

Từ Biển Hồ, đi xa hơn về phía Kon Tum, các bạn có thể tham quan một địa danh nổi tiếng từ lâu đời, đó là Hồ Thủy điện Yaly, vé vào cửa là 30k/người. Thủy điện Yaly đã biến khu vực này thành một lòng hồ rộng lớn với cảnh quan thiên nhiên thơ mộng và hùng vĩ. Đây là công trình Thủy điện lớn thứ 2 ở nước ta, sau Thủy điện Hòa Bình. Các bạn đi xe máy thì không thể chạy vào trong đập được. Mà phải thuê xe ô tô 4 chỗ với giá 200k/xe ở gần đó để đi vào đập Thủy điện, ngắm nhìn từ trên cao hoặc vào tham quan khu vực tuabin. Gần khu vực thủy điện có một khu du lịch sinh thái Yaly nhưng do quá vắng khách nên hiện đã không còn phục vụ nữa.

Địa chỉ Hồ thủy điện Yaly Gia Lai

Ia Ly, Chư Păh, Gia Lai, Việt Nam

---

Khu bảo tồn thiên nhiên Kon Ja Răng Gia Lai

Trong khu rừng nhiệt đới Kon Hà Nừng có 16.000ha diện tích là Khu bảo tồn thiên nhiên Kon Ja Răng. Khu rừng này bao gồm nhiều tầng khác nhau với thảm thực vật tươi tốt quanh năm. Nơi đây có rất nhiều loại gỗ quý và các loài động vật nằm trong sách đỏ Việt Nam và thế giới như mèo gấm, sói đỏ, bò tót, chồn dơi, vượn đen… Hiện, Kon Ja Răng đóng vai trò là rừng phòng hộ đầu nguồn của con sông Kôn. Trong tương lai, Kon Ja Răng sẽ được đầu tư để phát triển thành một điểm du lịch mang tầm vóc quốc gia và quốc tế, hứa hẹn sẽ thu hút đông đảo khách du lịch.

Địa chỉ Khu bảo tồn thiên nhiên Kon Ja Răng Gia Lai

Kon Plông, Gia Lai, Việt Nam

---

Thác Bàu Cạn Gia Lai

Nằm trong khu vực nội thị thành phố Pleiku, đường vào thác Bàu Cạn dễ đi và tuyệt đẹp với những đồi chè xanh mướt, bãi cỏ mượt mà, con dốc thoai thoải. Thời điểm đẹp nhất để chiêm ngưỡng trọn vẹn vẻ đẹp của thác là vào mùa mưa. Khi đó, những dòng nước lớn trên thượng nguồn đổ về, gặp ghềnh đá, cuồn cuồn buông từ trên cao xuống, tạo nên “hòn núi nước” khổng lồ và hùng vĩ. Còn vào mùa nắng, dòng chảy của thác bị thu hẹp đến mức, du khách có thể nhìn rõ những gành đá của thác.

Địa chỉ Thác Bàu Cạn Gia Lai

---

Thác chín tầng Gia Lai

Từ thành phố Pleiku, đi thêm khoảng chừng 20km du khách sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của thác chín tầng, được lắng nghe những thanh âm dữ dội phát ra từ dòng thác mạnh mẽ này. Sở dĩ thác có tên gọi độc đáo như vậy là bởi các vách đá gồ ghề trên dòng chảy của thác đã tạo thành 9 tầng nhấp nhô cao thấp khác nhau. Trong đó, hai tầng cuối với độ cao 10-15m đã hình thành nên dòng thác dựng đứng, cuộn xoáy biến cảnh tượng nên đây càng thêm phần hùng vĩ.

Địa chỉ Thác chín tầng Gia Lai

Cách thành phố Pleiku 20 km, thuộc xã Ia Sao, huyện Iagrai.

---

Thác Lệ Kim Gia Lai

Thác Lệ Kim thuộc địa bàn xã La Tô, là một thắng cảnh đẹp của huyện La Grai, tỉnh Gia Lai, cách trung tâm tâm huyện khoảng 15km, cách thành phố Pleiku 35km về phía Pô kô, với cột nước cao gần 30m, đứng phía dưới nhìn lên, hơi nước bay ta có cảm tưởng như những làn sương mù bao phủ.

Đến với Thác Lệ Kim, bạn sẽ có dịp tận hưởng bầu không khí trong lành, mát mẻ, không chỉ có thế, đến đây, du khách còn có cơ hội tìm hiểu về văn hóa, hòa mình vào với không gian văn hóa đặc trưng của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên.

Địa chỉ Thác Lệ Kim Gia Lai

huyện Ia Grai, Gia Lai, Việt Nam

---

Thác Phú Cường – Hồ Ayun hạ Gia Lai

Thác Phú Cường, huyện Chư Sê, cách thành phố Pleiku hơn 40km, được ví như dải lụa vắt ngang núi rừng Tây Nguyên, thác nước cao nhất Tây Nguyên. Thác Phú Cường chảy trên nền nham thạch của một ngọn núi lửa đã ngừng hoạt động và có độ cao 45m nên ngắm nhìn thác từ bên dưới khiến du khách cảm thấy hết sức ngoạn mục. Thác nước khá dữ, cách đây vài năm muốn xuống thác phải đu dây khoảng 200m, nhưng hiện nay đã có đường đi xuống thác. Tuy nhiên, đá ở thác rất trơn, nước chảy xiết nên các bạn cần phải rất cẩn thận, không nên vì muốn chụp ảnh thác mà quá mạo hiểm.

Đứng từ cây cầu treo phía trên thác nhìn xuống, nhìn hơi nước bốc lên mới thấy hết được sự hùng vĩ của thác Phú Cường.
Thác Phú Cường chảy xuống Hồ thủy điện Auyn Hạ, đây cũng là một khu du lịch sinh thái hoang sơ mà nếu có thời gian các bạn nên ghé. Hồ Ayun Hạ cách thác Phú Cường khoảng 25km nữa, có chiều dài đến 20km, chạy dọc theo nhiều buôn làng dân tộc thiểu số Ba Na và Gia Rai. Điểm rộng nhất đến 2km và điểm sâu nhất là hơn 20m. Phần lòng hồ thuộc địa phận huyện Chư Sê nhưng cổng vào hồ thì thuộc địa phận huyện Ayun Pa.

Dịch vụ phổ biến nhất ở hồ này là đi thuyền máy trên hồ và ăn cá lòng hồ nướng.

Địa chỉ Thác Phú Cường – Hồ Ayun hạ Gia Lai

QL25, Dun, h. Chư Sê, Gia Lai, Việt Nam

---

Thác xung khoeng Gia Lai

Thác Xung Khoeng nằm giữa ranh giới hai xã Ia D’Rang và Ia Boong, gần nhà máy chế biến của công ty Cao su Chư Prong, cách thành phố Pleiku khoảng 30km. Đây lại là một khung cảnh khác với đá, rêu và những thảm cỏ xanh, thác Xung Khoeng mang một vẻ đẹp hoang dã.

Địa chỉ Thác xung khoeng Gia Lai

Ia Drang, Chư Prông, Gia Lai, Việt Nam

---

Vườn Quốc Gia Kon Ka Kinh Gia Lai

Nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Gia Lai, Vườn quốc gia Kon Ka Kinh cũng rất thu hút đối với những khách du lịch có máu thám hiểm. Kon Ka Kinh cũng giống như các khu vực rừng quốc gia khác ở khu vực này, nếu các bạn tính dành thời gian tham quan thì cần có sự chuẩn bị kỹ càng để chuyến thám hiểm của các bạn an toàn nhất. Các đoàn tham quan vào vườn Kon Ka Kinh thực ra ra đa phần là các đoàn thám hiểm, các đoàn nghiên cứu về Sinh vật, Địa chất hay Bảo tồn Thiên nhiên. Khi vào vườn quốc gia phải được sự đồng ý của Ban Quản lý và có người hướng dẫn đi theo đoàn.

Địa chỉ Vườn Quốc Gia Kon Ka Kinh Gia Lai

Mang Yang, Gia Lai, Việt Nam

---

Nguồn: yong.vn